Öz
Norveç Deniz Kuvvetlerine ait Fridtjof Nansen sınıfı KNM HELGE INGSTAD fırkateyni, Trident Juncture 2018 tatbikatı dönüşünde 8 Kasım 2018 tarihi saat 04:01’de Malta bandıralı SOLA TS isimli petrol tankeri ile çatışarak ağır hasar almış ve 13 Kasım 2018 tarihinde batmıştır.
KNM HELGE INGSTAF ile SOLA TS arasında meydana gelen kaza KNM HELGE INGSTAD köprüüstü vardiya personelinin hatasından; geminin batması ise üretici tersanenin dizayn/inşa aşamasındaki eksikliklerinden kaynaklanmıştır.
Şekil-1: KNM HELGE INGSTAD.[1]
Gemilere İlişkin Bilgiler
KNM HELGE INGSTAD, Norveç Donanması’ndaki 5 adet Fridtjof Nansen sınıfı fırkateynden biridir. İspanyol Navantia Tersanesi tarafından inşa edilen sınıf gemilerin ilki 2006, sonuncusu ise 2011 yılında hizmete girmiştir. Gemiler 134 m boyundadır ve 5290 tonluk deplasmana sahiptir. Silahları; Mk 41 dikey lançerden atılan 32 adet ESSM, 8 adet Naval Strike Missile, 4 adet Sting Ray Torpidosu atabilen kovan ve 76mm Otomelara Super Rapid ana bataryadır. Gemide ayrıca AEGIS komuta kontrol sistemi, Lockheed Martin AN/SPY-1F 3D çok fonksiyonlu radar ile karinaya monteli MRS 2000 sonar bulunmaktadır.[2], [3]
Şekil-2: Fridtjof Nansen Sınıfı Fırkateynler.[4]
SOLA TS, 2017 yılında inşa edilen Malta bayraklı bir petrol tankeridir. Boyu 250 m, genişliği 44 m’dir. Geminin gros tonajı ise 62557’dir.
Şekil-3: SOLA TS.[5]
Radar ve Muhabere Kayıtları
Kaza sırasında gemiler ile VTS (Vessel Traffic Service – Gemi Takip Hizmetleri) arasında geçen muhabere kayıtları aşağıda verilmiştir. SOLA TS ile VTS arasında geçen muhaberenin başlangıcında tanker 6.3 Kts ile kuzeye seyretmekte, AIS[6] cihazı açık olmayan KNM HELGE INGSTAD ise kıyıdan yaklaşık 2400 yd açıkta güneyli rota ile seyretmektedir. Sonraki karelerde ilerleme süratinin 17.4 Kts olduğu görülmektedir.
Şekil-4: Gemilerin Radar Ekranındaki Görüntüsü.[7]
T+0’:08’’ — Sola TS: Fedje VTS, burası Sola TS.
T+0:15 — Fedje VTS: Dinlemedeyim, Sola TS.
T+0:19—Sola TS: İsmini alamadım, (kuzeyden) hangi gemi geliyor biliyor musunuz?
T+0:25 — Sola TS: Benim iskele tarafımda
10 sn sessizlik
T+0:37 — Fedje VTS: Hayır. Eee… Onunla ilgili bilgi almadım.
T+0:43 — Fedje VTS: Bana bildirilmedi.
T+0:45 —Sola TS: Burada sadece radarda görüyorum.
T+0:50 — Fedje VTS: Onunla ilgili bilgi yok.
T+0:56 — Sola TS: Yok? Tamam
T+0:58 — Fedje VTS: Yok
43 sn sessizlik
T+1:45 — Fedje VTS: Sola burası VTS.
T+1:53— Fedje VTS: Gemi muhtemelen Helge Ingstad.
T+1:53 — Fedje VTS: Bir süre önce kuzeyden giriş yaptı. Gelen temas muhtemelen o.
T+2:00 — Sola TS: Helge Ingstad. Çağrı yapan Sola Ts. Kaydediyor musunuz?
T+2:06 — Helge Ingstad: Burası Helge Ingstad.
T+2:09 — Sola TS: Şu anda buraya mı geliyorsunuz?
T+2:11 — Helge Ingstad: Evet. Doğrudur.
T+2:14 — Sola TS: Rotanızı hemen sancağa alın.
T+2:17 — Helge Ingstad: O zaman bloklara çok yakın düşeriz.
T+2:21—Sola TS: Eğer geliyorsanız sancağa dönün.
7 sn sessizlik
T+2:34 — Helge Ingstad: Sancağa birkaç derece alıyorum. O zaman sancak..
T+2:38 — Helge Ingstad: …sancağa geçeriz.
T+2:50 — Sola TS: Helge Ingstad, birşey yapmanız lazım. Çok yaklaşıyorsunuz.
T+3:05 — Sola TS: Helge Ingstad. Dönüş yapın!
T+3:10 —Sola TS: Çatışacağız.
15 sn sessizlik
–ÇATIŞMA–
T+3:26 — Sola TS: Bir savaş gemisi olabilir. Ona çarptım.
T+3:36 — Fedje VTS: Alındı.
16 sn sessizlik
T+3:54 — Tenax: Burası çekici. Tamam.
T+4:02 — Fedje VTS: Evet, çekici devam edin.
T+4:06 — Tenax: Sanıyorum onlara çağrı yapmamız gerek…
T+4:11 — Tenax: Diğer çekiciler hasara bakabilir.
T+4:21 — Tenax: Şans eseri burada çok çekici var.
T+4:55 — Sola TS: Fedje VTS, burası Sola TS.
T+4:58 — Fedje VTS: Sola TS, sizi duyuyorum.
T+5:00 — Sola TS: Savaş gemisiyle irtibatınız var mı? Yok mu?
T+5:06 — Helge Ingstad: Burası Helge Ingstad.
T+5:10 — Fedje VTS: Burası VTS. Beni kaydediyor musunuz?
T+5:13 — Helge Ingstad: Evet sizi iyi kaydediyorum.
T+5:17 — Helge Ingstad: Yakınlardayız. Hjeltefjorden kuzeyindeyiz.
T+5:25 — Helge Ingstad: Alarm verdik. Buradaki durumu kontrol etmeye çalışıyoruz.
T+5:30 — Fedje VTS: Evet. Sture’daki çatmaya dahil oldunuz mu?
T+5:34 — Helge Ingstad: Evet, doğrudur.
T+5:36 — Fedje VTS: Tamam.
T+5:37 — Fedje VTS: Gemide kaç kişi var?
T+5:40 — Helge Ingstad: 134 kişi var.
T+5:48 — Fedje VTS: Durumunuzu en kısa sürede bildirin.
T+5:50 — Helge Ingstad: Alındı. Bildireceğiz.
T+6:00 —Fedje VTS: Sola TS, burası VTS. Gemide kaç kişi var?
T+6:05 — Sola TS: 23 kişi.
T+7:34 — Fedje VTS: Helge Ingstad, burası VTS.
T+7:50 — Helge Ingstad: Ciddi bir durum var, bilinmeyen bir nesneye çarptık.
T+7:56 — Helge Ingstad: Makine gayri faal.
T+8:22—Helge Ingstad: Durum hala net değil ama acil yardıma ihtiyacımız var.
Muhabere kayıtlarından KNM HELGE INGSTAD’ın SOLA TS’nin mevkiini ve dolayısıyla çatışma rotasında olduğunu fark etmediği ve tehlikeli bir durum görmediği, dolayısıyla talep edilmesine rağmen rotasını sancağa almadığı, hatta çattıktan sonra bile tankeri teşhis edemediği anlaşılmaktadır.
KNM HELGE INGSTAD başlangıçta SOLA TS’nin iskele başomuzluk sektöründedir. SOLA TS’nin rotasını sancağa almasına rağmen çatma sonucu fırkateynin sancak taraftan hasar alması, KNM HELGE INGSTAD’ın rotasını sancak yerine iskele tarafa aldığını göstermektedir.
Şekil-5: KNM HELGE INGSTAD’ın sancak tarafında oluşan yara.[8]
Şekil-6: İki geminin T+1:45 ile T+3:15 arasındaki rota değişiklikleri.[9]
Kaza Ön Raporu
İki gemi arasında meydana gelen kaza; AIBN (Accident Investigation Board Norway) DAIBN (Defence Accident Investigation Board Norway) ve MSIU’nun (Marine Safety Investigation Unit of Malta) katılımıyla soruşturulmaya başlanmış ve 29 Kasım 2018 tarihinde ön rapor yayınlanmıştır.[10] Aşağıda bu raporda öne çıkan hususların çevirisine yer verilmiş ve bilgiler farklı kaynaklardan alınan görsellerle desteklenmiştir.
Şekil-7: Kazanın Mevkii.
Kazanın mevkii : Hjeltefjorden, Sture terminali önleri. (Norveç batı kıyıları)
Hava durumu : Açık, Görüş iyi
Personel : KGM HELGE INGSTAD 137 personel, SOLA TS 23 personel
Kayıp/Yaralı : Ölü veya ağır yaralı yok
Hasar durumu : Fırkateynde ağır, tankerde hafif hasar
Bilgi kaynakları : İlgili gemi personeli ile yapılan görüşmeler, gemilere ilişkin bilgiler, Norveç Kıyı Yönetimi, VTS
Soruşturmanın ilk aşaması:
8 Kasım 2018 tarihinde SOLA TS, ertesi gün ise KNM HELGE INGSTAD köprüüstü personeli AIBN tarafından sorgulanmıştır. AIBN ayrıca Nansen sınıfı başka bir fırkateyni incelemiş, makine ve güverte/seyir personeli ile mülakat yapmıştır. İlave olarak SOLA TS’de bulunan kılavuz kaptan ve VTS’de görevli vardiya personeli de sorgulanmıştır. SOLA TS’de bulunan iz bilgisi kayıt cihazı verileri ve Norveç Kıyı Yönetimi’nden alınan radar ve AIS bilgileri incelenmiş, KNM HELGE INGSTAD’ın köprüüstü verileri emniyete alınmıştır.
Zaman Olaylar:
8 Kasım 2018 tarihinde KNM HELGE INGSTAD, Bergen kuzeyi kıyı sularında güneyli rota ile ilerlemektedir. 02:40’ta Fedje VTS’nin sorumluluk sahasına girilmeden önce VTS istasyonuna bilgi verilmiş ve planlı rotası deklare edilmiştir.
17-18 Kts sürat ile seyreden KNM HELGE INGSTAD’ın AIS cihazı alma (receive) modunda çalışmakta ve seyir fenerleri yanmaktadır. Gemi, radar ile tespit edilebilir durumdadır ve o bölgedeki VTS’nin muhabere kanalı olan VHF-80’i işletmektedir.
03:00’dan kısa bir süre önce Sture terminalinde ham petrol ile yüklenen SOLA TS’ye Norveç Kıyı Yönetimi’nce tahsis edilen kılavuz kaptan binmiş, hemen sonrasında limandan ayrılma manevrasına yardımcı olacak 2 adet römorkör gemiye yaklaşmıştır.
03:13’te SOLA TS, Fedje VTS’ye limandan ayrılmakta olduğu bilgisini vermiştir. Bu zaman diliminde Sture terminali güneyinde kuzeyli rota ile seyreden 3 gemi bulunmaktadır.
03:40 civarı KNM HELGE INGSTAD’ta vardiyayı teslim alacak olan seyir/vardiya subayı köprüüstüne gelmiş, vardiya devir-teslim prosedürü işletilerek devreden subay tarafından trafik konusunda bilgilendirilmiştir. Kuzeyli rota ile ilerleyen 3 gemi radarda takip edilmektedir. Vardiya devir tesliminde, Sture terminali önlerinde üzerinde çok sayıda ışık olan sabit bir cisim gözlenmiştir.
03:45 civarı SOLA TS’deki kılavuz kaptan geminin terminalden çıkmakta olduğunu ve batılı rota izleyerek Fedjesoen’den ayrılma niyetinde olduğunu VTS’ye bildirmiştir.
Şekil-8: SOLA TS’nin 03:45’te VTS’ye bildirdiği niyet.
03:55 civarı KNM HELGE INGSTAD’ta yeni vardiya subayı görevi devralmış, eski vardiya subayı köprüstünden ayrılmıştır.
SOLA TS, sancak taraftan iskeleye aborda durumdadır. Geminin baş tarafı güneydoğuya bakmaktadır. Tanker, 2 römorkör eşliğinde Sture terminalindeki iskeleden ayrılmaya başlamış, iskeleden yeteri kadar açtıktan sonra iskele tarafa dönüş yaparak Fedjeosen’e ilerlemek üzere rotasını 350’ye almıştır. Kuzeye ilerleyen 3 gemi kuzeyli rotaya dönmüş olan SOLA’nın sancak kıç omuzluk sektöründe bulunmaktadır. SOLA, fora ettikten sonra seyir fenerlerini ve güverte aydınlatmalarını yakmıştır.
Şekil-9: SOLA TS’nin avara etmeden önce iskeledeki konumu.
03:57 civarında kılavuz kaptan radarda güneye seyreden bir temas tespit etmiştir. Bu temas SOLA TS’nin kuzeyindedir. Kılavuz kaptan gelen temasın (pruvasından atlayacak şekilde) sancak borda fenerini görmüş, ancak gemiden AIS sinyali almamıştır.
03:58’de kılavuz kaptan VTS’e iskele taraftan üzerine yaklaşmakta olan geminin ismini sormuştur. VTS, gemi ile ilgili bir bilgiye sahip olmadığını söylemiştir. Kılavuz kaptan ve SOLA TS’nin kaptanı yaklaşmakta olan gemi ile diğer yollardan muhabere kurmaya çalışmıştır. Gemiye aldis lambası (mors feneri) çakılmıştır. Kılavuz kaptan rotayı 10 derece sancağa alarak yıldıza alınmasını tavsiye etmiştir.
04:00 civarı VTS, SOLA TS’ye kuzeyden gelen geminin muhtemelen KNM HELGE INGSTAD olduğunu bildirmiştir. Hemen sonrasında kılavuz kaptan KNM HELGE INGSTAD’a çağrı yaparak rotasını derhal sancağa almasını istemiştir. KNM HELGE INGSTAD köprüüstü personeli sancak tarafındaki nesneyi geçmeden rotasını sancağa alamayacağını bildirmiştir.
04:00’dan hemen sonra KNM HELGE INGSTAD tankerin yaklaşık 400 m mesafesindedir. Kılavuz kaptan ve VTS, rotasını değiştirmeyen KNM HELGE INGSTAD’tan derhal manevra yapmasını istemiştir. Hemen sonrasında HELGE INGSTAD sakınma manevrası yapmış, ancak manevrada geç kaldığı için iki gemi çatışmıştır.
Şekil-10: KNM HELGE INGSTAD ve SOLA TS’nin izleri.[11]
Çatma sonucu KNM HELGE INGSTAD ağır hasar almıştır. Dümen ve makinenin kontrolü kaybedilmiştir. Bu da geminin kontrolsüz bir şekilde kıyıya doğru ilerleyerek çatmadan yaklaşık 10 dakika sonra karaya oturmasına neden olmuştur. Gemi su almaya başladıkça dengesi bozulmuş, duruş gücünü kaybetmiş ve personel gemiden tahliye edilmiştir.
Ön Değerlendirme:
KNM HELGE INGSTAD’ın Hjeltefjorden’de güneye seyrettiği gece, görüş iyi ve Sture terminalinin ışıkları uzak mesafeden görülebilir durumdadır. Terminal HELGE INGTAD’ın görüş mesafesine girdiğinde SOLA TS iskeleye aborda durumdadır. Avara etmeye hazırlanması nedeniyle SOLA TS’nin güvertesi iyi bir şekilde aydınlatılmıştır. Belli bir mesafeye kadar tanker üzerindeki ışıkları, terminal ve iskele ışıklarından ayırt etmek zordur. Dolayısıyla KNM HELGE INGSTAD köprüüstü personeli büyük olasılıkla ilk aşamada gördüğü ışıkların sabit bir nesneye ait olduğu izlenimini edinmiştir.
03:40-03:45 civarında vardiyayı teslim alan ekibin mevcut durumu kavrayışı bu temel üzerinedir. Bu dakikalarda SOLA TS iskeleden avara etmiş ve iskeleden dönüşle kuzeyli rotaya gelmeye başlamış olsa bile tanker ve sahil ışıklarının nispi hareketi küçüktür. SOLA TS’nin avara ettikten sonra güverte ışıklarını kullanmaya devam etmesi nedeniyle KNM HELGE INGSTAD personelinin SOLA TS’nin seyir fenerlerini fark etmediği anlaşılmaktadır.
04:00 sularında KNM HELGE INGSTAD’ın rotasını sancağa alamayacağını söylemesi, gördüğü ışıkların sabit bir nesneye ait olduğu ve rotasını sancağa alması ile gemiyi doğrudan bu nesne üzerine yönlendireceği algısına dayanmaktadır. Aynı zamanda muhabere tesis ettiği geminin radarda takip ettiği kuzeyli rota ile ilerleyen 3 gemiden biri olduğunu düşünmektedir. KNM HELGE INGSTAD personelinin çatışma rotasına girdiğini fark etmesi, sakınma manevrası ile çatışmayı önleyemeyeceği mesafeye yaklaştığı anda gerçekleşmiştir.
AIBN’in ön değerlendirmesine göre kaza, tek bir eylem ya da olay ile değil, birbiri ile etkileşimli bir dizi karmaşık faktör ve koşulla açıklanabilecektir. Soruşturma ekibi bu faktörleri tanımlamak ve ortaya çıkarmak için çalışmaya devam etmektedir. AIBN tarafından çatma anına kadar teknik yetersizliklerin yol açtığı bir durum gözlenmemiştir.
EK-A:
AIBN, geminin su geçirmez bölmeleriyle ilgili güvenlik açısından önemli sorunlar tespit etmiştir. Bunun Nansen sınıfı diğer dört fırkateyn için de geçerli olduğu varsayılmalıdır. Aynı durumun Navantia tarafından inşa edilen benzer tasarıma ait gemiler için geçerli olduğu, ayrıca tasarım konseptinin benzer gemi modelleri için de kullanılmaya devam ettiği göz önünde bulundurulmalıdır. AIBN elde ettiği bulgular ışığında Nansen sınıfı fırkateynlerin gerekli hasar stabilite standartlarına uygun olmadığını varsaymaktadır.
Şekil-11: KNM HELGE INGSTAD’ın sancak tarafında oluşan yara.[12]
- KNM HELGE INGSTAD’ın kıç jeneratör dairesi, personel yaşam mahalleri ve ambar olmak üzere 3 su geçirmez bölmesi su almıştır. Geminin en kıç tarafında bulunan yeke dairesinin su alıp almadığı belirlenememiştir. Gemi personeli meydana gelen hasarı esas alarak, geminin stabilitesinin zayıf olduğunu, ancak yüzer durumda tutulabileceğini değerlendirmiştir. Bu değerlendirme geminin teknik dokümanlarıyla da desteklenmektedir.
- Personel, kıç jeneratör dairesindeki suyun pervane şaftındaki boşluklardan geçerek şanzıman dairesine ulaştığını ve buradaki su seviyesinin hızla yükseldiğini tespit etmiştir. Burada biriken su, salmastralardan geçerek baş ve kıç makine dairelerine ulaşmıştır. Dolayısıyla nihai hasar, geminin çatma sonucu aldığı yaranın yol açabileceğinden çok daha geniş çaplıdır. Şanzıman dairesinin su almasına bağlı olarak tahliye için hazırlık yapılmasına karar verilmiştir.
AIBN, geminin bölmelerinin sızdırmazlığı ile ilgili bir güvenlik sorunu olduğunu düşünmekte ve bu nedenle Nansen sınıfı fırkateynler için aşağıdaki iki güvenlik uyarısını vermektedir.
01/ AIBN, Norveç Savunma Malzemesi Ajansı (Norwegian Defence Material Agency), Norveç Donanması ve Norveç Silahlı Kuvvetleri Malzeme Güvenliği Otoritesi (NAFMSA) ile işbirliği içinde, ilk soruşturmada tespit edilen konulara ilişkin soruşturma yürütmesini ve emniyeti sağlamak için gerekli tedbirleri almasını tavsiye etmektedir.
02/ AIBN, geminin tasarımcısı Navantia’nın, ilk soruşturma sırasında tespit edilen konulara ilişkin soruşturma yürütmesini ve diğer gemilerle ilgili bir sorun olup olmadığını tespit etmesini tavsiye etmektedir.
Çatma Sonrası Yapılanlar
Çatma sonrasında makineleri gayri faal kalan KNM HELGE INGSTAD, sancak tarafta bulunan karaya doğru sürüklenmiş, römorkörler vasıtasıyla itilerek karaya oturtulmuş, böylece ilk aşamada tamamen batması önlenmiştir.[13]
Şekil-12: KNM HELGE INGSTAD’ın karaya oturması.[14]
Müteakiben personel gemiden tahliye edilmiştir.
Şekil-13: Personelin tahliye edilmesi.[15]
Aynı gün (8 Kasım 2018) gemi sancak tarafının üzerine yatmıştır.
Şekil-14: Karaya oturtulan KNM HELGE INGSTAD’ın sancak tarafına yatması.[16]
10 Kasım 2018 tarihinde gemi çelik halatlarla sahile bağlanarak daha fazla batması önlenmeye çalışılmıştır.
Şekil-15: KNM HELGE INGSTAD’ın çelik halatlarla sahile bağlanması.[17]
İlerleyen günlerde gemi biraz daha suya batmış, 13 Kasım 2018 tarihinde ise gemiyi sahile bağlayan çelik halatlar koparak KNM HELGE INGSTAD’ın tamamına yakın kısmının su altında kalmasına neden olmuştur.
Şekil-16: KNM HELGE INGSTAD’ın 13 Kasım 2018 tarihiden önceki durumu.[18]
Şekil-17: KNM HELGE INGSTAD’ın 13 Kasım 2018 tarihideki durumu.[19]
Kasım ayı sonlarına doğru 3300 ton kapasiteli Rambiz kreyni ile kurtarma çalışmalarına başlanmıştır. Geminin kaldırılarak Haakonsvern üssüne taşınmasının planlandığı bildirilmiştir.
Şekil-18: Rambiz kurtarma kreyni ile kurtarma çalışmaları.[20]
Aralık ayı başları itibariyle kurtarma çalışmaları devam etmekte ve gelişmeler Norveç Silahlı Kuvvetlerinin resmi internet sayfasından günlük olarak yayınlanmaktadır. (https://forsvaret.no/)
Kaynak ve Notlar
[1] www.defensenews.com/naval/2018/11/29/early-report-blames-confused-watchstanders-possible-design-flaws-for-norways-sunken-frigate/
[2] https://forsvaret.no/fakta/utstyr/Sjoe/Nansen-klasse-fregatt
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Fridtjof_Nansen-class_frigate
[4] https://forsvaret.no/fakta/utstyr/Sjoe/Nansen-klasse-fregatt
[5] www.marinetraffic.com/en/ais/details/ships/shipid:4889976/mmsi:248020000/imo:9724350/vessel:SOLA_TS
[6] AIS/OTS hakkında detaylı bilgi için bknz. Bahriye Enstitüsü. “Otomatik Tanımlama Sistemi (OTS/AIS)”, 26 Eylül 2017. http://bahriyeenstitusu.org/2017/09/26/otomatik-tanimlama-sistemi/.
[7] https://youtu.be/J2BiouzyDsY
[8] https://www.aftenposten.no/norge/i/zLKL15/KNM-Helge-Ingstad-fikk-flere-klare-advarsler-fra-tankskipet-for-ulykken
[9] https://medium.com/@cargun/radar-images-audio-log-of-knm-helge-ingstad-frigate-sola-ts-oil-tanker-collision-a71e3f516b54
[10] www.aibn.no/Marine/Investigations/18-968
[11] https://www.aftenposten.no/norge/i/zLKL15/KNM-Helge-Ingstad-fikk-flere-klare-advarsler-fra-tankskipet-for-ulykken
[12] https://forsvaret.no/presse/fregatt-i-sammenst%C3%B8t-med-annet-fart%C3%B8y
[13] www.dailymail.co.uk/news/article-6371147/Norwegian-frigate-warned-collision-course-tanker-said-Weve-got-control.html
[14] https://twitter.com/Forsvaret_no
[15] www.vgtv.no/video/166917/masseevakuering-etter-kollisjon-mellom-fregatten-knm-helge-ingstad-og-tankbaat
[16] https://forsvaret.no/presse/fregatt-i-sammenst%C3%B8t-med-annet-fart%C3%B8y
[17] https://forsvaret.no/presse/fregatt-i-sammenst%C3%B8t-med-annet-fart%C3%B8y
[18] https://www.aftenposten.no/norge/i/7lzKj3/Slik-ser-fregatten-ut-i-dag
[19] https://forsvaret.no/presse/fregatt-i-sammenst%C3%B8t-med-annet-fart%C3%B8y
[20] https://forsvaret.no/presse/fregatt-i-sammenst%C3%B8t-med-annet-fart%C3%B8y