Deniz Kuvvetleri TCG ANADOLU ile Ne Kazanacak?

Giriş

İstanbul Sedef Tersanesi’nde İspanyol LHD’si JUAN CARLOS örnek alınarak inşası devam eden TCG ANADOLU, 2021 yılında Türk Deniz Kuvvetleri envanterine girecektir. Geminin tipi olan LHD, “Landing Helicopter Dock” yani helikopter harekâtı yapma kabiliyetine sahip havuzlu çıkarma gemisi anlamına gelmektedir. Bu gemi tipi Türk Deniz Kuvvetleri’nde olduğu gibi “Multi Purpose Amphibious Assault Ship — Çok Maksatlı Amfibi Hücum Gemisi” olarak da tanımlanmaktadır. Bu yazıda TCG ANADOLU’nun imkân ve kabiliyetleri ile Türk Deniz Kuvvetleri’ne kazandıracağı yeteneklerden bahsedilecektir.

Şekil-1. SPS JUAN CARLOS I (L-61)[1]

TCG ANADOLU’nun Teknik Özellik, İmkân ve Kabiliyetleri

Geminin bazı teknik özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo-1. LHD’nin Teknik Özellikleri^[2]

1200 kişilik yatak kapasitesine sahip TCG ANADOLU; tabur büyüklüğündeki bir çıkarma kuvveti (yaklaşık 700 kişi), uçucu personel ve karargâh personeline ev sahipliği yapabilecektir. Ayrıca gemide ameliyat, ani müdahale odası, yoğun bakım odası ve diş sağlığı hizmetlerini de içeren 30 yataklı hastane bulunacaktır.

Geminin uçuş güvertesi, havuz, garaj ve hangarlarında taşıyacağı araç ve yükler; icra edeceği göreve göre farklılık arz etmektedir. Müteakip başlıklarda sırasıyla sayılan alanlarla ilgili bilgiler verilecektir.

Uçuş Güvertesi

Uçuş güvertesi 202 m uzunluk ve 5440 m² alana sahiptir. Bu güverte üzerinde orta yük nakliye[3], taarruz veya genel maksatlı helikopterlerin iniş kalkış yapabileceği 6 adet, ağır yük nakliye helikopterlerinin[4] iniş kalkış yapabileceği ise 2 adet spot bulunmaktadır. Güverte zemini, 35 tona kadar ağırlıktaki platformların iniş yapmasına uygundur. Hava araçları, uçuş güvertesinde bulunan 2 adet asansör ile alt güvertede bulunan hangar veya hafif araç güvertesine transfer edilebilmektedir.

Şekil-2. Uçuş Güvertesi Spotları

Uçuş güvertesinin boyu, klasik savaş uçaklarının iniş kalkış yapabilmesi için yeterli uzunluğa sahip değildir. Bununla birlikte, güvertenin baş tarafında bulunan 12 derecelik fırlatma rampası (ski jump), F-35B modelinde olduğu gibi STOVL (Short Take Off Vertical Landing — Kısa kalkış Dikey İniş) özelliğine sahip uçakların iniş ve kalkış yapabilmesi için uygundur. Bu da LHD’nin klasik anlamda bir uçak gemisi olmamakla birlikte, kısıtlı ölçekte bir hava harekâtı gerçekleştirme kabiliyetine sahip olduğu anlamına gelmektedir. (Kısıtlı hava harekâtına örnek olarak amfibi hücumun yakın hava desteği verilebilir.)

Şekil-3. Uçuş Güvertesi[5]

LHD’nin taşıyabildiği uçak sayısı, uçak gemilerine nazaran daha az olsa da karşı tarafta yarattığı etki oldukça büyüktür. Bundan dolayı bazı kaynaklarda -geniş veya kısıtlı- hava harekâtı gerçekleştirme kapasitesine sahip olan gemiler de uçak gemisi (carrier) olarak değerlendirilmektedir.

Şekil-4. Uçak Gemisine Sahip Olan Ülkeler Listesi.[6] (Editör notu: Birçok uzman tarafından Uçak Gemisi sınıflandırmasına LHD’ler dahil edilmemektedir. Bu nedenle FP’nin hazırladığı ve resimde gösterilen sınıflandırma, doğruyu tam olarak yansıtmayabilir.)

Not: Dünya genelinde STOVL özelliğine sahip ve özellikleri itibariyle LHD’de kullanılması makul iki tip uçak bulunmaktadır. Bunlar AV-8B Harrier II ve Türkiye’nin de tedarik etmeyi planladığı
F-35B’dir. AV-8B’ler hizmet ömürlerinin sonuna yaklaşmakta olup İspanya gibi ülkeler tarafından yerlerine F-35B tedariği planlanmaktadır. Türkiye için de maliyet etkin tek alternatif F-35B’dir. Ancak bahse konu uçakların ABD’den tedarik sürecinde ciddi sorunlar yaşandığı da bilinmektedir.

Hafif Araç Güvertesi

Uçuş güvertesinin alt kısmında bulunan 1880 m²lik bir alandır. Hafif araç güvertesi, ZAHA[7] (Zırhlı Amfibi Araç) ve ZPT gibi tekerlekli araçlar ile konteyner depolaması için uygundur. Bu alanda toplam 27 adet ZAHA taşınabilecektir.

Hangar

Uçuş güvertesinin alt kısmında bulunan 900 m²lik bir alandır. Hafif araç güvertesinin kıç tarafında bulunmakta ve bu güverteden bir perde ile ayrılmaktadır. Hangarda 12 adet orta yük nakliye helikopteri veya 8 adet CH-47 taşınabilecektir. Hafif araç güvertesi ile hangar birleştirildiğinde oluşan alanda ise 25 adet orta yük nakliye helikopteri veya 8-10 adet F-35B’ye ilave olarak 12 helikopter taşınabilecektir.[8]

Ağır Araç Güvertesi

Havuzun baş tarafında bulunan 1410 m²lik bir alandır. Ağır araç güvertesinin esas fonksiyonu tank gibi ağır ve paletli araçları taşımaktır; ancak lastikli araç ve/veya konteynerler de depolanabilir. Bu alanda 29 adet tank taşınabilecektir.

Şekil-5. TCG ANADOLU’nun Taşıma/Depolama Alanlarını Gösteren Maket.[9]

Havuz

Havuz (dok) 70 m uzunluğunda ve 17 m genişliğindeki olup kullanılabilir alanı 1165m²dir. Havuzda 2 adet HAYÇA^[10] (Hava Yastıklı Çıkarma Aracı) veya 4 adet LCM (Mekanize Çıkarma Aracı) taşınabilecektir. Havuzdaki çıkarma araçların gemiden çıkması için havuzun belli oranda su ile dolması, yani geminin seyir draftından hücum draftına geçmesi gerekmektedir. Bu işlem 120 dakika sürmektedir. Hücum draftından tekrar seyir draftına geçmek ise 150 dakikalık bir zaman almaktadır.

Şekil-6. Havuz[11]

Genel Taşıma/Depolama Kapasitesi

Şekil-7. SPS JUAN CARLOS I’in Dikey Kesiti[12]

TCG ANADOLU’nun araç taşıma/depolama alanları yukarıdaki şekilde gösterilmiştir. Bu alanlar geminin icra edeceği harekât nevine uygun konfigürasyonlar ile yüklenebilmektedir. Örneğin insani yardım harekâtı için konteyner ağırlıklı bir yükleme yapılırken, hava harekâtı için uçak/helikopter, amfibi hücum için tank, ZAHA ve hava araçlarının kombinasyonu şeklinde bir yükleme yapılabilmektedir. SPS JUAN CARLOS’un tanıtım dokümanında farklı görevlere yönelik yükleme planı örnekleri aşağıdaki şekillerde gösterilmektedir.

Şekil-8. Göreve Uygun Olarak Değiştirilebilen Yükleme Konfigürasyonu Örnekleri[13]

Görevler

TCG ANADOLU’nun icra edebileceği görevler 4 ana başlık altında sıralanabilir:

• Amfibi Harp
• Güç Aktarım
• (Alternatif) Uçak / Helikopter Gemisi
• Savaş Harici Faaliyetler (Sancak Varlık Gösterme, İnsani Yardım, Muharip Olmayanların Tahliyesi, Arama Kurtarma, Doğal Afet Yardım, Tıbbi Destek)

Şekil-9. Çok Maksatlı Amfibi Hücum Gemisinin Görev Alanları

LHD Deniz Kuvvetlerine Ne Kazandıracak?

Deniz Kuvvetlerinin Sınıflandırılması

Deniz kuvvetlerinin sınıflandırılması; platform açısından büyüklük, coğrafi erişim, fonksiyon ve yetenekler, yüksek teknolojinin kullanımı ve diğer ülkelerin algısı gibi muhtelif kriterlere göre yapılabilmektedir. Eric Grove ve Michael Morris tarafından yapılan bir sınıflandırmaya göre deniz kuvvetleri için dokuz kategori öngörülmektedir:

1. Büyük Ölçekli ve Sürekli Küresel Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvvetleri
2. Büyük Ölçekli ve Kısmi Küresel Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvvetleri
3. Orta Ölçekli Küresel Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvvetleri
4. Orta Ölçekli Bölgesel Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvvetleri
5. Mücavir Bölgelere Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvvetleri
6. Karasularını Açık Denizden Savunabilen Deniz Kuvvetleri
7. Karasularını Yakın Kıyıdan Savunabilen
8. Kolluk Görevleri Maksatlı
9. Sembolik Deniz Kuvvetleri[14]

2015 yılında yayınlanan “Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi”nde, Türk Deniz Kuvvetleri Grove’un tasnifine atıfta bulunularak “Orta Ölçekli Bölgesel Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvveti” olarak 4. kategoride değerlendirilmiştir. Bununla birlikte 3. kategorinin hedeflendiği belirtilmiştir.

Deniz Kuvvetlerinin İlgi ve Etki Alanları

Dışişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan “Türkiye’nin Girişimci ve İnsani Dış Politikası” başlıklı belgede Türkiye’nin “Sahra Altı Afrika, Latin Amerika ve Asya Pasifik bölgelerine açılım politikalarını derinleştirdiği”[15] ifade edilmektedir. Deniz Kuvvetleri halihazırda sahip olduğu unsur ve kabiliyetler ve 2014 yılında icra edilen Türk Deniz Görev Grubu-2014 Aktivasyonu gibi faaliyetlerle her ne kadar bu bölgelerde varlık gösterse de etkinliği tartışılır seviyededir.

Şekil-10. Deniz Kuvvetleri’nin 2014 Yılında 4 Gemi ile Gerçekleştirdiği TDGG-14 Aktivasyonu[16]

Bundan Deniz Kuvvetleri’nin halihazırdaki etki alanının Türkiye’nin etki alanına kıyasla çok daha sınırlı olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Deniz Kuvvetleri’nin etki alanının milli hedeflerle örtüşmesi için Karadeniz, Ege ve Doğu Akdeniz’den çok daha uzak coğrafyalara kadar genişletilmesi gerekmektedir.

İlgi Alanına Etki Etmek

Günümüzün güvenlik ortamında mahalli kriz, doğal afet ve salgın hastalık gibi durumlar kısa sürede uzak coğrafyalardaki ülkeleri etkiler hale gelmiştir. Bu durum ülkeleri potansiyel krizlere karşı hassas hale getirmiştir. Etki alanını Afrika, Latin Amerika ve Asya-Pasifik bölgelerine genişletmek isteyen Türkiye’nin krizlere müdahale etmesi veya krizin çözümüne yönelik söz sahibi olabilmesi, politik ve askeri gücü ile doğru orantılıdır. Askerî açıdan ilgi alanında güçlü bir şekilde var olmak ana vatandaki üslerden bağımsız harekât yapılabilmeyi gerektirmektedir. Bu ise ya ileri üs(ler) kurmak ya da uluslararası sularda kısmen de olsa ‘denizde üslenme’ ise mümkündür.[17] Bunlardan ilki üs kurma sonrasında bile birçok bürokratik engele tabi olmakla birlikte, ikincisi uluslararası hukuka göre meşru ve hareket kabiliyeti çok daha yüksek bir yöntemdir. Orta vadede Deniz Kuvvetleri envanterine girecek olan HSH fırkateynleri ve lojistik unsurların destekleyeceği LHD’den müteşekkil bir “görev grubu”;

• 30 gün ana üsten ayrı harekât icra edebilmesi ve 9000 mil seyir siası,
• Tabur büyüklüğünde muharip bir kuvveti taşıyabilmesi,
• Geniş depolama alanı ve helikopter harekât kabiliyeti ile doğal afetlere karşı etkin olarak kullanılabilmesi,
• Müsaadeli veya müsaadesiz tahliye harekâtı yapabilme kabiliyeti,
• Tıbbi destek imkânı,
• Güç aktarım kabiliyeti,
• Komuta kontrol imkân ve kabiliyetleri ve
• Diplomatik etkisi

ile barış, kriz ve harp durumlarında sayılan görevleri icra ederek ilgi alanında etkin olmayı sağlayacaktır.

Sonuç

TCG ANADOLU’nun hizmete girmesiyle, ileri bölgelerde güçlü olarak varlık göstermeye olanak sağlayan “denizde üslenme” ve “güç intikali” gibi önemli stratejik kabiliyetler belli ölçüde elde edilecek; Türk Deniz Kuvvetleri, orta-uzun vadede hava savunma muhripleri gibi diğer unsurların da envantere girmesiyle basamak atlayarak “Küresel Güç Aktarım Kabiliyetine Sahip Deniz Kuvveti” haline gelebilecektir.[18]

Ayrıca görev grubu ile kazanılacak yeteneklerle NATO ve BM gibi çok uluslu ittifaklar kapsamında oluşturulacak görev gruplarında komuta kontrol görevi icra edilebilecek ve bu sayede uluslararası arenada daha fazla söz sahibi olunacaktır.

Türk Deniz Kuvvetleri’nin ana vatandan uzak coğrafyalarda icra edebileceği modern harekât yetenekleri kazanması, ülkemizin dış politikasının şekillendirilmesinde karar vericilerin elindeki seçeneklerini kuvvetlendirecek bir kabiliyettir. Bu bağlamda harekât yarıçapı geniş, bağlı olduğu ittifaklarda etkin, güçlü ve modern Deniz Kuvvetleri, Türkiye’nin askeri ve politik hedeflerinin gerçekleştirilmesinde önemli bir kuvvet çarpanı olmaya devam edecektir.

Kaynaklar ve Notlar

[1] https://buquesdeguerra.com/en/ships-spanish-navy/amphibious-ships/landing-helicopter-dock-lhd-juan-carlos-i-l-61.html

[2] http://www.turkloydu.org/tr-tr/yayinlar/makaleler/20018/donanmanin-gururu-tcg-anadolu-yu-turk-loydu-klasli.aspx

[3] Orta yük nakliye helikopteri ile 20 civarı tam teçhizatlı personel veya 5 ton civarı harici yük taşıyabilen helikopter kastedilmektedir. Bu tip helikopterlere örnek olarak Kanada envanterindeki CH-148 Cyclone verilebilir.

[4] Ağır yük nakliye helikopteri ile 30 civarı tam teçhizatlı personel veya 10 ton civarı harici yük taşıyabilen helikopter kastedilmektedir. Bu tip helikopterlere örnek olarak 2016 yılından itibaren TSK envanterine girmeye başlayan CH-47 verilebilir.

[5] https://www.navantia.es/ckfinder/userfiles/files/sala_pr/folleto%20LHD_marzo_para%20navantia_ingles.pdf

[6] Foreign Policy, 25 Nisan 2018, “China’s New Aircraft Is Already Obsolete”

[7] AAV (Amphibious Armed Vehicle)

[8] http://blogs.plymouth.ac.uk/dcss/2015/05/11/turkey-signs-contract-with-navantia-sedef-for-the-construction-of-a-light-aircraft-carrier/

[9] https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyenin-ilk-milli-ucak-gemisi-tcg-anadolu-aa-tarafindan-goruntulendi/1098041

[10] LCAC (Landing Craft Air Cushion)

[11] www.navantia.es/ckfinder/userfiles/files/sala_pr/folleto%20LHD_marzo_para%20navantia_ingles.pdf

[12] Şekil: “Strategic Projection Ship LHD JUAN CARLOS I”, https://www.navantia.es/ckfinder/userfiles/files/sala_pr/folleto%20LHD_marzo_para%20navantia_ingles.pdf Veriler: http://www.turkloydu.org/tr-tr/yayinlar/makaleler/20018/donanmanin-gururu-tcg-anadolu-yu-turk-loydu-klasli.aspx

[13]“Strategic Projection Ship LHD JUAN CARLOS I”, https://www.navantia.es/ckfinder/userfiles/files/sala_pr/folleto%20LHD_marzo_para%20navantia_ingles.pdf

[14] Geoffrey TILL, Seapower A Guide fort he Twenty First Century, Routledge, New York, 2009  (s.114)

[15] www.mfa.gov.tr/dis-politika-genel.tr.mfa

[16] https://www.dzkk.tsk.tr/data/icerik/17/TDGG_2.pdf

[17] “Denizde Üslenme”. Bahriye Enstitüsü, 10 Ağustos 2017. http://bahriyeenstitusu.org/2017/08/10/denizde-uslenme/.

[18] Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi, 2015 (s.45)