Denizcilik meraklılarının okuması gerektiğini düşündüğüm bir eser: Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan (Tuhfetü’l Kibâr Fî Esfâri’l-Bihâr) (1654)
Kâtip Çelebi’nin eseri olan bu kitap, 15. yüzyıldan kendi zamanına kadar olan deniz savaşlarını ve denizcilikle ilgili detaylı konuları incelemektedir.
Özellikle 17. yüzyıl ortalarında devlet yönetiminde ve denizcilikle ilgili hususlarda zafiyet yaşanmaya başlanmıştır. Bunun en önemli göstergelerinden biri Venedik Donanmasının 1650’li yıllarda Çanakkale Boğazını güneyden kapatabilmesidir. Bu nedenle büyük Osmanlı Donanmasının Ege ve Akdeniz’e çıkamadığı yüz kızartıcı durumlar meydana gelmiştir. Ayrıca bu yüzyılda Ege ve Akdeniz’de düşman donanmaları karşısında ehliyet ve liyakat yoksunluğu nedeniyle birçok yenilgi de yaşanmıştır. Eserde bu duruma örnek olarak hanedana yakın olan veya deniz konusunda hiçbir tecrübesi olmayan kişilerin Kaptan-ı Deryalığa getirilmesi vurgulanmakta, bu kişilerin yaptıkları hatalar açıkça yazılmaktadır.
Kitapta 15. ve 16. yüzyıldaki başarılar anlatılırken öte yandan sonraki dönemlerdeki başarısızlıklar da sebepleriyle birlikte incelenmiştir. Ayrıca gemilerin karadan yürütülmesi, Don ve Volga Nehrini birleştirilmesi projesi vb. ilginç konularda Kâtip Çelebi’nin 1654 yılında vermiş olduğu bilgiler de gayet ilgi çekicidir.
Kitabın en önemli özelliği, başarı ve başarısızlıkları objektif bir bakış açısıyla sunması ve bunlara ilişkin alınması gereken dersleri (kıssadan hisse) ortaya koymasıdır. Kitabın sonunda verilen öğütler ise yazıldığı dönemin şartları gözetilerek kaleme alınmış olsa da günümüze ve geleceğe çok değerli fikirler sunmaktadır.
Denizcilik tutkunlarının mutlaka okuması gereken bir kitap!
Kâtip Çelebi (1609-1657): 17. yüzyıl Türk bilim ve kültür dünyasının önemli isimlerindendir. Kısa ömrüne tarihten felsefeye, coğrafyadan tıbba, musikiden astronomiye ve özellikle de bibliyografyaya ait yirmiden fazla eser sığdırabilmiştir. Eserlerinin değeri ve önemi dolayısıyla Osmanlı’da ve Batı’da büyük ilgi uyandırmıştır. Eserlerinden bazıları şunlardır:
- Cihannümâ (Avrupa dillerine çevrilen coğrafyaya dair ünlü eseri)
- Keşfü’z-Zünûn An Esâmî’l-Kütübi Ve’l-Fünûn (Bibliyografik eseri)
- Düsturü’l-Amel li-Islahi’l-Halel (Mali konularda tavsiyeler içeren eseri)
- Fezleketü akvalü’l-ahyâr fi’l-ılmu’t-tarih ve’l-ahbâr (Arapça Fezleke adıyla da anılan eseri)
- Takvim üt-Tevârih (Hz. Adem’den 1648 yılına kadarki vakaların kronolojik cetveli sayılabilecek eseri)